Όλη η πόλη ένας καμβάς

Η τέχνη του γκραφίτι, όπως διαμορφώνεται στην Θεσσαλονίκη

Η Θεσσαλονίκη δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, σε ότι έχει να κάνει με την τέχνη του γκραφίτι. Όλο και πιο οργανωμένα, οι λεγόμενοι «καλλιτέχνες του δρόμου» κάνουν έναν άτυπο αγώνα δρόμου, για το ποιος θα κάνει την καλύτερη τοιχογραφία στους τοίχους της συμπρωτεύουσας. Ακόμη και αν οι σχέσεις με την πολιτεία καμιά φορά κινούνται σα όρια της παρανομίας.

Του Αλέξανδρου Σαλαμέ

asalames@yahoo.gr

Φωτογραφίες: Φώτης Φιλαργυρόπουλος

Ε αρχή ήν ο…TAKI 183

Και όμως, ο πρώτος καλλιτέχνης γκραφίτι που καταγράφηκε παγκοσμίως είναι στην Νέα Υόρκη μεν ελληνικής καταγωγής δε και ονόματι…«Dimitrakis», το 1971. Πιτσαδόρος στο επάγγελμα, κάθε φορά που έπαιρνε το μηχανάκι του για να παραδώσει κάποια πίτσα, δεν ξεχνούσε στην είσοδο της οικοδομής που βρίσκονταν, να αφήνει γραμμένο το υποκοριστικό του αλλά και τον αριθμό του δρόμου που έμενε. Κοινώς «ΤΑΚΙ 183». Το παράδειγμα του μιμήθηκαν πολλοί συμπολίτες του υπογράφοντας με το μικρό τους όνομα και την οδό ή την ηλικία τους δημιουργώντας από το πουθενά, το πρώτο κύμα τέχνης στο γκρίζο αστικό τοπίο.

Το γκράφιτι στην Ελλάδα

Απόκτημα των τελευταίων δύο δεκαετιών το γκραφίτι στην Ελληνική πραγματικότητα, παρά της καλής υποδοχής που έτυχε από πολιτεία και κοινή γνώμη ακόμα δεν κατάφερε να κερδίσει το έδαφος που έχει κερδίσει σε πόλεις, όπως το Βερολίνο ή η Βαρκελώνη που συναντάς τοιχογραφίες ακόμη και στα μικρότερα στενά με την άδεια ή τουλάχιστον την ανοχή του εκάστοτε δήμου. Στην Θεσσαλονίκη, ο μόνος χώρος που επίσημα έχει παραχωρηθεί για να «μουτζουρώνεται», από τους καλλιτέχνες γκραφίτι είναι το γήπεδο του Απόλλωνα Καλαμαριάς. Όσο για την Αθήνα, νωπό είναι ακόμα το τραγικό συμβάν με τον 23αχρονο όπου στην προσπάθεια του να ξεφύγει από φύλακες του σταθμού στον ηλεκτρικό στην περιοχή των Άνω Πατησίων, βρήκε θάνατο από ηλεκτροπληξία.

Οι πρωταγωνιστές

Ο Γιάννης «Live2» Λιβιεράτος, ο Αργύρης «Ser» Σαρασλανίδης και ο Κωσταντίνος «Luez» Λουδοβίκος, ανήκουν στην γενιά των 30άριδων που κατάφεραν να κάνουν το χόμπι τους επάγγελμα και τρόπο ζωής παράλληλα. Οι ίδιοι δηλώνουν φανατικοί καλλιτέχνες γκραφίτι και οι πλέον κατάλληλοι για να μιλήσουν για την θέση που έχει η ιδιόμορφη αυτή μορφή τέχνης σε μία πόλη, όπως η Θεσσαλονίκη.

Γιάννης «Live2» Λιβιεράτος

«Ο δήμος έχει άλλες προτεραιότητες»

Αισιόδοξος φαίνεται να είναι ο Γιάννης Λιβιεράτος, ο οποίος μπορεί να έχει και πλήρη εποπτεία της πορείας του γκραφίτι στην Θεσσαλονίκη, καθώς διατηρεί κατάστημα με όλα εκείνα τα είδη που αφορούν, την συγκεκριμένη τέχνη. «Υπάρχει αύξηση την τελευταία διετία στα άτομα που ασχολούνται με το γκραφίτι. Πιστεύω πως αυτό οφείλεται σε μεμονωμένες προσπάθειες να διαδοθεί αυτό το είδος στο ευρύ κοινό αλλά και χάρη στην τηλεόραση που το έκαναν γνωστό παράγοντες που δεν έχουν σχέση μαζί του», εξηγεί στον “ΑτΚ”, ο νεαρός καλλιτέχνης. Φαίνεται όμως πως σύμφωνα με τον Γιάννη Λιβιεράτο, η αύξηση αυτή δεν συμβαδίζει και με την διάθεση από πλευράς δήμου στην πόλη μας. «Ο δήμος δεν θα μπει στην διαδικασία να δώσει ένα χώρο δημιουργίας στα παιδιά που ασχολούνται. Στην Ελλάδα ζούμε και ο δήμος έχει επανειλημμένα αποδείξει πως έχει άλλες προτεραιότητες».

Αργύρης «Ser» Σαρασλανίδης

«Το γκραφίτι είναι ο προθάλαμος στις κλασικές τέχνες»

Σε άλλο μήκος κύματος ο Αργύρης Σαρασλανίδης, θεωρεί πως στο εξωτερικό ακόμη και σε πόλεις με παράδοση στον χώρο, οι συνθήκες είναι σαφώς δυσκολότερες. «Στην Ελλάδα ο κόσμος μας βλέπει με καλό μάτι .Δεν είναι λίγες οι φορές που βάφοντας ένα τοίχο θα ακούσω φιλοφρονήσεις από περαστικούς. Παλαιότερα ήταν συχνότερο, το να βρεθεί να φωνάξει κάποιος την αστυνομία. Πλέον αν πάω σε ένα σημείο με γραπτή άδεια για κάποια τοιχογραφία σπάνια θα περάσει κάποιος από την αστυνομία έστω και για τυπικό έλεγχο». Όσο στην ερώτηση για την αναγκαιότητα του στις σύγχρονες πόλεις, ο Αργύρης απαντάει με μια όμορφη ιστορία «Το γκραφίτι βγήκε μέσα από την ανάγκη κάποιων ανθρώπων να μιμηθούν τις μεγάλες εταιρείες που έγραφαν την επωνυμία τους σε όλη την πόλη. Αυτοί οι άνθρωποι έγραφαν το όνομα τους σα να είναι κάτι το ξεχωριστό. Αλλά και σαν τέχνη είναι σημαντικό. Είναι ουσιαστικά η πρώτη επαφή για τα νέα παιδιά με την ζωγραφική. Το γκραφίτι μπορεί να λειτουργήσει σαν προθάλαμος για να φτάσει ένας νέος ακόμη και στις κλασικές τέχνες».

Λουδοβίκος «Luez» Κωσταντίνου

«Ένας τοίχος είναι ένας δημόσιος καμβάς»

Ο Λουδοβίκος Κωσταντίνου ασχολείται με την συγκεκριμένη αστική τέχνη από το 1996. Ξεκινώντας τελείως ερασιτεχνικά, έφτασε πλέον να ασκεί βιοποριστικά το γκραφίτι. «Ακόμη και τώρα που ασχολούμαι πιο εμπορικά με το γκραφίτι, η μαγεία δεν έχει εξαφανιστεί. Για μένα πάντα ένας τοίχος θα είναι ένας δημόσιος καμβάς». Για το δε ζήτημα της χρήσης δημοσίων χώρων από αυτόν και τους…όμοιους του το αντιμετωπίζει με ειλικρίνεια αλλά και ένα μικρό παράπονο ταυτόχρονα. «Το ξέρουμε, ότι αυτό που κάνουμε είναι παράνομο αλλά πόσο όσο πιο όμορφο γίνεται κάθε μέρος που ζωγραφίζουμε; Όλοι οι φορείς είναι ενήμεροι στην Θεσσαλονίκη για αυτό που κάνουμε αλλά δεν υπάρχει κάποιος χώρος για τον οποίο να μας πουν βάψτε εδώ».

Οι δήμοι-πρωταγωνιστές

Παραχωρώντας το γήπεδο του Απόλλωνα εδώ και αρκετά χρόνια, ο δήμος Καλαμαριάς, έδωσε σπουδαία ώθηση στην υπόθεση γκραφίτι. Εντούτοις δεν λείπουν τα παράπονα από πλευράς Αντιδημαρχείας Παιδείας Αθλητισμού και Νεολαίας, δια στόματος της Αντιδημάρχου κυρίας Μαρίας Παυλίδου. «Παρότι έχει παραχωρηθεί το γήπεδο, υπάρχουν παιδιά που εξακολουθούν να βρωμίζουν άλλους χώρους, με αποτέλεσμα ενώ βάφουμε τα σχολεία με λεφτά των γονιών τους, την άλλη μέρα πηγαίνουν και να ασχημονούν πάνω σε αυτά. Προσπαθούμε να δώσουμε μία χρωματική αισθητική, παρόλα αυτά δεν υπάρχει η αντίληψη στην κοινωνία, ότι ότι φτιάχνεις δεν το καταστρέφεις». Πιο ρομαντικά φαίνεται από την άλλη να αντιμετωπίζει την συγκεκριμένη μορφή αστικής τέχνης ο δήμος Νεάπολης. Τον Μάιο που πέρασε παραχωρήθηκε η πρόσοψη του εικαστικού εργαστηρίου «Ήλιος», επί της οδού Λαγκαδά, μία επιφάνεια 60 μέτρων για 55 γκραφίτι καλλιτέχνες από όλη την Ευρώπη. «Ο δήμαρχος κύριος Ναθαναήλ Λαδόπουλος ήθελε το έργο αυτό να αποτελέσει μάθημα για τους νέους, πως κάποιοι άνθρωποι έμαθαν να κάνουν το χόμπι τους έργο τέχνης. Όλοι άλλωστε θα πρέπει αναγνωρίσουν, ότι οι γκρίζοι τοίχοι των σχολείων μπορούν να πάρουν χρώμα αν εμπιστευτούμε τους νέους να κάνουν οργανωμένα αυτό το πράγμα.», τόνισε στον “Ατ.Κ” η κυρία Μιμίκου Γεωργία, υπεύθυνη στο Πολυδύναμο Κέντρο Νεολαίας του δήμου Νεάπολης. Πιο φειδωλός στις δηλώσεις του ο Αντιδήμαρχος Αρχιτεκτονικού του Δήμου Θεσσαλονίκης κύριος Βενιαμίν Καρακοστάνογλου δήλωσε. «Υπάρχει μεγάλη πρόθεση από την Αντιδημαρχεία να βρεθεί ένας χώρος και μάλιστα δεχόμαστε και προτάσεις».

Graffiti όπως λέμε…Γράφειν

Η street art όπως διαμορφώθηκε στο πέρασμα των αιώνων

Γκραφίτι είναι κάθε παράσταση ή μήνυμα που χαράσσεται από τον καλλιτέχνη σε μία επιφάνεια. Αυτός είναι ο ορισμός που αφετηριακά συναντάται σε βιβλία ιστορίας της τέχνης Ακόμη λοιπόν και αν δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια που «εισέβαλλε» μέσω καλλιτεχνών όπως ο θρυλικός Banksy έστω και από…το παράθυρο στα μεγάλα σαλόνια της τέχνης, οι πρώτες αναφορές χάνονται στα βάθη των χρόνων. «Graffiato» (χαραγμένο), για τους Ιταλούς και «Γράφειν» για τους Έλληνες μαρτυρούν την καταγωγή της ιδιότυπης αυτής τέχνης. Ζωγραφιές στης κατακόμβες της Ρώμης ή χαραγμένες παραστάσεις σε δρόμους της αρχαία Εφέσου προδίδουν τους προγόνους της σύγχρονης τέχνης που ονομάζεται γκραφίτι. Αιώνες μετά και συγκεκριμένα κατά την διάρκεια του 2^ου παγκοσμίου πολέμου μία καρτουνίστικη φιγούρα με την φράση «Kilroy was here», όπου ξεκίνησε από Αμερικάνους στρατιώτες σύντομα έκανε τον γύρο των ΗΠΑ. Χρόνια αργότερα τα λεγόμενα η Βόρεια Ιρλανδία γέμισε από «murals», παραστάσεις σε τοίχους που απαθανατίζουν συγκρούσεις με Βρετανούς. Η νέα χιλιετία φαίνεται πως βρίσκει το γκραφίτι αναγνωρισμένο όσο ποτέ. Με μητροπόλεις το Βερολίνο και την Βαρκελώνη, στις οποίες συναντάν παντού τοιχογραφίες αλλά και με επίσημες εκθέσεις και διαγωνισμούς ανά τον κόσμο, το γκραφίτι κερδίζει πια έδαφος ως η τέχνη του 21^ου αιώνα.